جهان: واژه «عید» در اصل از فعل" عاد (عود)" "یعود" است و براى آن معانى مختلفى گفته اند: از جمله «خوى گرفته»، «روز فراهم آمدن قوم» و «هر روز که در آن، انجمن یا تذکار فضیلتمند یا حادثه بزرگى باشد.»

گویند از آن رو به این نام خوانده شده است که هر سال شادى نوینى باز آرد. (لغتنامه دهخدا) و در فرهنگ معین در این باره آمده است: عید، روز مبارکى است که در آن مردم جشن مى گیرند و شادى مى کنند و در این روز به همدیگر عیدى مى دهند از قبیل هدیه، پول و خلعت.

عید از منظر امیرالمؤمنین (ع):
عید از نظر على(ع): "هر روزى که در آن روز، معصیت خدا نشود و گناهى انجام نگیرد، آن روز عید خوانده می شود «کل یوم لا یعصى الله تعالى فیه فهو یوم عید» و این فرمایش امیرمومنان(ع) اشاره به این موضوع دارد که روز ترک گناه، روز پیروزى و پاکى و بازگشت به فطرت نخستین است.

از سوید بن عفله نقل شده است که گفت: در روز عید بر امیرالمومنین(ع) وارد شدم و دیدم که نزد حضرت نان گندم و خطیفه (نان شیرمال) و ملبنه (حلوا شکرى) است. پس به آن حضرت عرض کردم روز عید و خطیفه؟!
حضرت فرمود: «انما هذا لمن عید من غفرله»؛ این عید کسى است که آمرزیده شده است.

روایت شده است: چیزى به رسم هدیه نوروزى خدمت امیرالمومنین(ع) تقدیم شد، حضرت پرسید: این چیست؟ عرض کردند: یا امیرالمومنین! امروز نوروز است. فرمود: هر روز را براى ما نوروز سازید.

واژه عید در قرآن:
واژه عید در قرآن فقط یک بار آمده است:
(اللهم انزل علینا مائده من السماء تکون لنا عیدا لاولنا و آخرنا و آیة منک). [1]

خدایا! نازل کن براى ما مائده‏اى از آسمان که براى اولین و آخرین از ما عید باشد و نشانه‏اى از تو.

در تفسیر این آیه آمده است: عید در لغت از ماده عود به معنى بازگشت است به روزهایى که مشکلات از قوم و جمعیتى برطرف مى شود و بازگشت به پیروزی ها و راحتى هاى نخستین مى کنند، عید گفته مى شود و در اعیاد اسلامى به مناسبت این که در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکى فطرى نخستین به روح و جان باز مى گردد و آلودگى ها که برخلاف فطرت است از میان مى رود «عید» گفته شده است و از آنجا که روز نزول مائده، روز بازگشت به پیروزى و پاکى و ایمان به خدا بوده است؛ حضرت مسیح(ع) آن را «عید» نامیده است. [2]

[1]. سوره مائده، آیه 114.
[2]. تفسیر نمونه، ج 5، ص 131.

عید نوروز از منظر امام صادق (ع ):

امام صادق(ع) به یکى از اصحابش به نام معلى بن خنیس در باره عید نوروز فرمود: «ان یوم النیروز هوالیوم الذى اخذ فیه النبى(ص) لامیرالمومنین(ع) العهد بغدیرخم... و هوالیوم الذى ظفرفیه باهل النهروان... و هوالیوم الذى یظفرفیه قائمنا اهل البیت» .

نوروز، روزى است که پیامبراکرم (ص) در غدیرخم براى ولایت امیرالمومنین(ع) از مردم پیمان گرفت؛ روزى است که آن حضرت برخوارج نهروان پیروز شد و روزى است که قائم ما اهل بیت(علیهم السلام) ظهور خواهد کرد...

نوروز به روایت کتب اربعه شیعه:
همه می دانند که کتب اربعه شیعه از نظر اعتبار و ارزش همچون صحاح سته نزد اهل سنت است و لذا روایات مندرج در کتب چهار گانه شیعه یعنی : کافی شیخ کلینی، من لایحضره الفقیه شیخ صدوق، تهذیب الاحکام و الاستبصار شیخ طوسی، از حیث وارد شدن در این منابع اهمیت ویژه دارند و پس از جرح و تعدیل آنها می تواند مصدر فتوا و احکام و باورها باشد . روایاتی که در سه کتاب از کتب چهار گانه حدیث شیعه آمده چنین است:

1- با لفظ نوروز یکبار این روایات آمده است:
- یوم ... النوروز اهدواالیه الشیء
این روایت در تهذیب الاحکام طوسی جلد 6 ( ص 378، سطر 11 ) ثبت و ضبط شده است.
2- با لفظ النیروز چهار بار روایات زیر نقل شده است:
یا امیرالمومنین الیوم النیروز ( من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، جلد 3، ص 300، سطر4 )
فاذا کان یوم المهرجان اوالنیروز... ( الکافی شیخ کلینی ، ج 5، ص141، سطر 6 )

یوم المهرجان و النیروز اهدواالیه الشیء( من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 3، ص300، سطر 13 )
اتی علی بهدیه النیروز فقال ما هذا؟( من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 3، ص300، سطر 3 )


3- با لفظ " نیروزا " یک بار در روایت منقول است:
اصنعوالناکل یوم نیروزا (من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 3، ص300، سطر 4 )

4- با لفظ نیروزنا یک بار در روایت منقول است: نیروزنا کل یوم (من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 3، ص300، سطر 5 )

نکته قابل توجه در این است که بیشتر این روایات در کتاب من لایحضره الفقیه شیخ صدوق آمده که روایات این کتاب نسبت به سایر کتب اربعه از اعتبار و ارزش بیشتری برخوردار است به ویژه که شیخ صدوق در آن کتاب بیشتر به روایات فقهی و علمی عنایت داشته است و علاوه بر آن روایات این با منابع حدیث اهل سنت از نظر مضمون و محتوا و حتی الفاظ اشتراک چشمگیری نسبت به سایر کتابهای حدیث شیعه دارد.